නර්තනයේ වනාහි යම්කිසි අර්ථයක්‌ ප්‍රකාශ වන පරිදි හෝ නොවන පරිදි තාලානුකූලව හෝ තාලානුකුල නොවන පරිදි ශරීරයේ අංග, ප්‍රත්‍යාංග සහ උපාංග චලනය කරමින් රූප හැඩතල සමූහයක්‌ නිරූපණය කිරීමකි. නර්තනය මෙලෙස ඉතා කෙටියෙන් අරුත් ගැන්වූවද ඒඑක්‌ වදනක්‌ පාසා දිගු වශයෙන් සාකච්ඡා කළ හැකි කරුණු බොහොමයක්‌ නර්තනය යන ක්‍රියාදාමයෙහි අන්තර්ගත වේ. එනම් යම්කිසි වස්‌තුවක්‌ හෝ පුද්ගලයකු ගේ අවස්‌ථාවක්‌ හෝ සිදුවීමක්‌ හෝ තේමා කොටගෙන හිස, කඳ, අත් පා ආදී අංගත් ඇස්‌ සහ වැළමිට ආදී ප්‍රත්‍යාංගත් ඇහිබැමි සහ ඇගිලි උපාංගත් භාවිත කොට අභිනයෙන් ඒ තුළින් රූප හැඩතල රටා නිර්මාණය කෙරෙමින් කරන්නාවූ රිද්මයානුකූල වන හෝ නොවන අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම බොහෝ විට නර්තනයේ පොදු ලක්‌ෂණය වේ.
සාමූහික සජීවී ප්‍රාසාංගික කලා මාධ්‍යයක්‌වන නර්තනය ඉදිරිපත් කිරීමේදී නර්තකයා කේෂාන්තයේ සිට පාදාන්තය දක්‌වාම සියලු අංග ප්‍රත්‍යාංග සහ උපාංග උපයෝගී කර ගන්නා හෙයින් නර්තනයේ ප්‍රධානතම මාධ්‍යය ලෙස කායික චලනය හඳුන්වාදිය හැකිය. තවද මීට අමතරව නර්තකයාගේ භාවභාව පැම. අංගහාර පැම. සාත්වික අභිනයෙන් කෙරෙන භාව ප්‍රකාශනය හා ආභාර්ය අභිනය තුළින්ද ඒ ඒ නර්තනයේ ඇති ගුණාත්මක බව වැඩි දියුණු වේ. එහෙත් බොහෝ විද්වතුන්ගේ මතය අනුව නර්තනය හුදු පුහුණු වීමක්‌ පමණක්‌ නොව එය ප්‍රගුණ කල යුත්තකි. එනම් ඉගෙනගැනීම තුළින් නිසි ලෙස ප්‍රගුණ කොට දියුණු කරගත යුත්තකි. මෙය තවත් පැහැදිලි කළහොත් නර්තනය ප්‍රගුණ කළ තැනැත්තා තුළ ජීව ගුණ කුසලතාව ඇති අතර එය පවත්වාගෙන යැමට මනා පුහුණුවක්‌ අත්‍යවශ්‍යය.
නර්තනය යනු බුද්ධිමය විෂයක්‌ හෙවත් මනෝචාලක ක්‍රියාකාරිත්වයක්‌ ඇති ක්‍රියාවක්‌ ලෙසද අරුත් ගැන්විය හැකිය. "බි.එස්‌. බ්ලුම්" මහතා විග්‍රහ කොට ඇති පරිදි නර්තනයේදී ශාරීරික සහ මානසික කුසලතා අතර බැඳිමක්‌ මෙන්ම සමබරතාවද තිබිය යුතුය. ඒ අනුව නර්තනයාට ශාරීරික වශයෙන් ප්‍රගුණ කිරීම සහ පුහුණුවත් බුද්ධිමය වශයෙන් සමෘතිය, සංජානකය සහ නිර්මාණි බවත් තිබිය යුතු බව කිව හැකිය.මේ සඳහා හොඳම උදාහරණය ශ්‍රී ලාංකේය නර්තන සම්ප්‍රදායක එන "අවදානම් කලාව" මගින් වටහාගත හැකිය. එහි එක්‌ ක්‍රමයකට නිදසුන් දැක්‌වූවහොත්, බෙරකරුවා බෙරය වයමින්ම කවි ගායනා කළ යුතුවන අතර තම පාදයේ ඇඟිල්ලෙන් චිත්‍රයක්‌ද ඇදිය යුතුය. එවිට පිටතින් සිටින කෙනකු ඔහු වෙතට කුඩා ගල් කැබිලිති ගසන අතර බෙරකරුවා ඒවාද ගණන් කළ යුතුය. මෙවන් අවදානම් සතක්‌ මෙහිදී ප්‍රගුණ කළ යුතු වෙයි. ඒ අනුව බලන කල්හි මෙම අවදානම් කලාව තුළින් අපේක්‌ෂා කෙරෙන්නේ කෙරෙන්නේ නර්තනයට මනා පුහුණුවක්‌ ලබාදීමත් මානසික එකාග්‍රාව රදා පවත්වාගැනීමට හුරු කරවීමත් බව පැහැදිලිය.
මේ අනුව නර්තනය වනාහි ශාරීරික වශයෙන් පෞරුෂය වර්ධනය කිරීමක්‌ නොව මානසික වශයෙන් බුද්ධිය ප්‍රගුණ කරවන්නක්‌ බව දැක්‌විය හැකිය. ඒ අනුව 1984 දී "හෝවාර්ඩ් ගාඩ්නර්" නම් අමරිකානු මනෝවිද්‍යාඥයා ඉදිරිපත් කළ "බහුවිධ බුද්ධි න්‍යාය" යන සංකල්පය තුළින් මිනිසා තුළ පවතින බුද්ධි වර්ග අටක්‌ පිළිබඳ අදහස් දක්‌වන අතර එහි සියල්ලම පාහේ නර්තනය හා සම්බන්ධ කොටගැනීමෙන් නර්තනයෙහි ඇති බුද්ධිමය ක්‍රියාදාමය පිළිබඳ කරුණු තහවුරු කළ හැකිය. මොහු දක්‌වන ලද න්‍යායේ එන බුද්ධි ප්‍රභේද නම්.
1. වාචසික සහ භාෂාමය බුද්ධිය
2. සංගීත රිද්මයානුකූල බුද්ධිය
3. තර්කන බුද්ධිය
4. දෘශ්‍ය සංචලනමය බුද්ධිය
5. අන්තර් පුද්ගල බුද්ධිය
6. ආත්මාවබෝධය පිsළිබඳ බුද්ධිය
7. සොබාදහම් බුද්ධිය වේ.
ඉතා සැකෙවින් කිවහොත් යථෝක්‌ත සියලු ප්‍රභේදයන් තුළින් නර්තනයේ බුද්ධිමය දායකත්වය පිළිබඳ විස්‌තර කෙරේ. තවද හෝවාර්ඩිගේ න්‍යාය තුළ නර්තනය වියුක්‌ත බුද්ධියක්‌ ලෙස දැක්‌වීමද ඉතා වැදගත්ය. ඒ අනුව නර්තනයේදී ඉහත බුද්ධිය ප්‍රභේදයන් උපයෝගී කොට ගැනෙන අයුරු මෙයින් මතු සාකච්ඡාවට ලක්‌ කෙරෙයි.
ඒ අනුව ඉහත බුද්ධි ප්‍රභේදයන් අතුරෙන් නර්තනයේදී මූලිකවම වැදගත් වන්නේ කායික සංචලනමය බුද්ධියය. විශේෂයෙන්ම නර්තකයා හට සුඛනම්‍ය ලෙස හැසිරවිය හැකි හැකි සිරුරක්‌ තිබිය යුතුය. මෙහිදී නර්තකයා තමා ඉදිරිපත් කරන නර්තන ශෛලිය පිළිබඳ මනා අවබෝධයකින් සිටීම කායික සංචලනමය බුද්ධිය ලෙස සඳහන් කල හැකිය. විශේෂයෙන්ම නර්තකයා ඒ ඒ ශෛලියට අනුව තම කායික සංචලනය වෙනස්‌ කළ යුතු ආකාරය පිළිබඳ වැටහීම් නර්තනයේදී බොහෝ වැදගත්ය. එමෙන්ම එක්‌ එක්‌ ශෛලීන්ට අනුගතව තම ශරීරය හැසිරවීමත් ආහාර යනාදියත් පිළිබඳව මනා පුහුණුවක්‌ හා අවබෝධයක්‌ ලබා තිබිය යුතුය. එහිදි විවිsධ රිද්මයන්ට අනුකූලව භාණ්‌ඩ සහ ලාස්‍ය ස්‌වරූපයන්ද ඉදිරිපත් කිරීමේදී නර්තකයා කායික සංචලන බුද්ධිය හොඳින් ලබා තිබිය යුතුය. උදාහරණ ලෙස කථකලි නර්තනකයකු දෛනකිව අවුරුදු දොළසක්‌ පුරා ගුරුවරයා සමග අභ්‍යාසයේ යෙදීමෙන් අක්‌ෂි චලන කායික ව්‍යායාම්, සම්භාහනය සහ හස්‌ත ප්‍රභේද (මුද්‍රd) යන ත්‍රිවිඩ අංගයන්ගේ නිපුණත්වය ලබා සිටිය යුතුය. එමෙන්ම කථක්‌ නර්තනයේදී මුළුමනින්ම පාහේ පාද චලනය බෙහෙවින් උපයෝගී වන හෙයින් කථක්‌ නර්තකයාඑහි නිපුණත්වය ලබාගැනීමට ඒ වෙනුවෙන් දැඩි කැපවීමක්‌ කළ යුතුය. තවද සංසන්දනාත්මකව බලන කල්හි ශ්‍රී ලාංකේය උඩරට, පහතරට සහ සබරගමු යන ත්‍රිවිඩ සම්ප්‍රදායන්හි කැරකීමේ සංචලනය ඉන්දියානු කථක්‌ ශ්‍රී ලාංකේය උඩරට, පහතරට සහ සබරගමු යන ත්‍රිවිඩ සම්ප්‍රදායන්හි කැරකීමේ සංචලනය ඉන්දියානු කථක්‌a නර්තනයේ පාරෙන් නම් කැරකෙන විලාසයත් එකිනෙකට වෙනස්‌ය. එහෙයින් මෙලෙස යම් නර්තන ශිල්පියකු සාම්ප්‍රදායික නර්තනයක්‌ ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමේදී සහ තව නර්තන නිර්මාණ කරන විට කායික සංචලන බුද්ධිය ඉවහල් කරගත යුතුය.
වාචසික සහ භාෂාමය බුද්ධිය ද නර්තනයට බෙහෙවින් අදාළ වන්නාවූ බුද්ධි ප්‍රභේදයකි. නර්තනයේදී මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදය උපයෝගී වන්නේ නර්තනය නාෙට්‍යාaචිත අවස්‌ථාවන් හා සම්බන්ධ වීමෙහිදීය. එනම් ගායනා සහ දෙබස්‌ ආදිය අදාළ කරගැනීමෙහිදී මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදය බොහෝ වැදගත් වෙයි. මේ සඳහා බොහෝ දුරට ශ්‍රී ලාංකේය නර්තන සම්ප්‍රදායන්වල මුල් පදනමවූ ශාන්තිකර්ම වලින් නිදසුන් ගතහැකිය. සබරගමු සම්ප්‍රදායේ එන කුමාර සමයම යාගය එවැන්නකි. දරුගැබක්‌ අපේක්‌ෂා කරන කාන්තාවන් වෙනුවෙන් ගර්භණී මාතාවන්, වෙනුවෙන් දරුවකු සහ මවක වෙනුවෙන් යනාදී වශයෙන් සෙත් ශාන්තිය පිණිස මෙම යාගය සිදු කෙරෙයි. මෙහි කුමාර පෙළපාලිය යනු එම ශාන්ති කර්මයේ අන්තර්ගත නාට්‍යමය අවස්‌ථාවන්ය. එහිදී අර්ථෝත්පාදනයට යෙදෙන දෙබස්‌ හා කවි ගායනා වටහාගැනීමට සහ එම දෙබස්‌ සහ කවි ස්‌ථානෝචිත භාවිත කිරීමට ඉහත කී වාචසිත සහ භාෂාමය බුද්ධිය ඉවහල් වෙයි. මීට අමතරව විවිධ ශාන්තිකර්මවල හමුවන කවිවලට නිදසුන් දැක්‌වූවහොත්,
දේව ආරාධනා කවි
සිව්වරම් දෙවියන් - මෙරඟ මඬලට සැණෙකින්
දිවැස්‌ලා බලමින් - රකින ආතුර අදර බැතියෙන්
යක්‌ෂයින් කැඳවීමේ කවි
කණ්‌ඩ හදවත් ලේ මස්‌ උරිරු විකා
එණ්‌ඩ සැරසෙමින් පොළඟකු කටින් විකා
ගන්ඩ නයින් ගලක්‌ බැද වටත රෙකා
එන්ඩ පිටත් වුණි තෙද සූනියම් යකා
යථෝක්‌ත ඉදිරිපත් කළත් වැනි නිදර්ශන කවි දෙස සන්සන්දනාත්මකව අවධානය යොමු කළහොත් දෙවියන් යනු මිනිසුන් විසින් උතුම් ලෙස සලකනු ලබන පුද්ගල කොටසක්‌ වන හෙයින් දේව ආරාධනා කවියෙහිදී ඉතා සුමට වදන් යොදාගනු ලැබෙයි. ඉතා යටහත් පහත්ව එම ආරාධනාව කෙරේ. නමුත් යක්‌ෂයින් කැඳවීමට යොදාගත ඇති භාෂාව බිය ජනක ගැඟීම් ජනිත කරවන වාග්මාලාවක්‌ යොදාගෙන ඇත. එමෙන්ම යක්‌ෂයාට කෙරෙන්නාවූ ආරාධනාවද යටහත් පහත් නොවී යක්‌ෂයා පහත් ලෙස සලකා කෙරෙන ආමන්ත්‍රණයක්‌ බව දැකිය හැකිය. මෙම සියලු දේ දෙස බලන කල්හි යම් නර්තනමය අවස්‌ථාවක අර්ථ උද්දීපනයෙහිලා භාෂාමය බුද්ධිය ඉවහල් වන බව පැහැදිලිය. විශේෂයෙන්ම යම් යම් අවස්‌ථාවලදී එම මොහොතේදීම ශාන්තිකර්මකරුවා නොහොත් යකැදුරාම කවි සහ දෙබස්‌ නිර්මාණය කරනහෙයින් අදාළ ශාන්තිකර්මයට උචිතව විදත් භාවිතයේදී වාචසිත සහ භාෂාමය බුද්ධිය අත්‍යවශ්‍යය.
ලොව පවත්නා සෑම නර්තන සම්ප්‍රදායකටම පාහෝ සංගීතයේ සහයෝගය ද ලැබේ. ගායනයක්‌ සහ වාදනයක්‌ නර්තනයේ අර්ථය සහ රසය තවත් තිවීර කොට දැක්‌වීමෙහිලා අත්‍යවශ්‍යය. ඒ අනුව සංගීත සහ රිද්මයානුකූල බුද්ධිය නර්තනයේදී වැදගත් වන බව පෙනේ. විශේෂයෙන්ම යම් නර්තනයයකට තේමා කොටගන්නා ජීවී හෝ අජීවී වස්‌තුව ප්‍රතිනිර්මාණයේදී ඒ ඒ වස්‌තුවට ගැලපෙන ස්‌වාභාවය නිරූපණය කරන සංගීතයක්‌ සහ රිද්මයක්‌ යොදාගැනීම වැදගත්ය. නිදසුන් වශයෙන් රුසියානු ඇනා පැවලීනාගේ "හංස විල" බැලේ නර්තනයට යොදාගෙන ඇති සංගීතය දැක්‌විය හැකිය. එහි සංගීතය සහ රිද්මය එම බැලේහි ප්‍රතිනිර්මිත හංස වලන රටාවන්ට ඉතා හොඳින් ගැලපේ. එමෙන්ම නර්තනයේදී අභිනයෙන් දක්‌වන සිද්ධින්වල හෝ චරිතවල ලක්‌ෂණ වඩාත් ඉස්‌මතු කොට දැක්‌වීමටද සංගීතය යොදාගැනේ. කථකලි නර්තන සම්ප්‍රදායේ වාදනය වන "චෙණ්‌ඩා" නම් වාද්‍ය භාණ්‌ඩය ස්‌ත්‍රී සහ රාක්‌ෂ චරිතවල ලක්‌ෂණ ඉස්‌මතු කිරීමටත් කලබල ගතිය සහ වර්ෂාව ආදිය දැක්‌වීමට වෙණ්‌ඩා සහ මද්දල යන දෙවර්ගයම වාදනය කිරීමත් එවැනි අරුත් තීවිර කරන අවස්‌ථාවන් වෙයි. එපමණක්‌ නොව එක්‌ එක්‌ නර්තන සම්ප්‍රදායන්ට ආවේණිකව යොදාගැනෙන සංගීත රටා සහ වාද්‍ය භාණ්‌ඩ පිsළිබඳවද හොඳ අවබෝධයක්‌ නර්තන සම්ප්‍රදායන්ට ආවේණිකව යොදාගැනෙන සංගීත රටා සහ වාද්‍ය භාණ්‌ඩ පිළිබඳවද හොඳ අවබෝධයක්‌ නර්තන ශිල්පීන් සතුව තිබිය යුතුය. නිදසුන් ලෙස ශ්‍රී ලාංකේය නර්තන සම්ප්‍රදායන්හි තාලය සමබරව තබාගැනීමට ගැටබෙරය, පහතරට බෙරය සහ උඩැක්‌කි ආදී අවනද්ධ වාද්‍ය භාණ්‌ඩ භාවිත කෙරෙයි. එමෙන්ම කථකලි නර්තන ශෛලියේදී කර්ණාටක සංගීතය උපයෝගී කරගැනීමත් කථක්‌ නර්තන ශෛලියේදී හින්දුස්‌ථාන් සංගීතය උපයෝගී කොට ගැනීමත් මීට නිදසුන් වෙයි. තවද එක්‌ එක්‌ නර්තන සම්ප්‍රදායෙන් සම්ප්‍රදායට සිදුකරන කවි ගායනයන්ද එකිනෙකට වෙනස්‌වන අතර කවි මගින් අර්ථ උද්දීපනය කරන අතර ශ්‍රව්‍යමය රසයක්‌ද ලැබෙයි. නිදසුන් ලෙස වන්නම් ශාන්තිකර්ම සහ ගැමි නැටුම් ආදියෙහි පවතින සංගීත විෂමතාවන් දැක්‌විය හැකිය. එමෙන්ම කථකලී නර්තනයා අභිනයෙන් ගීතයේ අදහස විස්‌තර කරන බැවින් පසුබිම් ගායකයාද රාග ලක්‌ෂණ ඔස්‌සේ නර්තනයට සමගාමීව එහි රස භාව උද්දීපනය කළ යුතුය. තවද කථක්‌ නර්තනයේ පාද චලනයේදී තිබිලා පද අනුව රිද්මයත් තාලානුකූලව රචිත කාව්‍යමය නිබන්ධන හෙවත් කවිතා මගින් හස්‌ත මුද්‍රdවල අදහස් ඉදිරිපත් කෙරේ. මෙහිදී ගායනයේ නිවැරැදි උච්චාරණය හඬ වෙනස්‌ කිරීම ආදිය නර්තනයේ වලිතයට ඉතා වැදගත් කොට සැලකේ. එහෙයින් ඒ ඒ ශෛලියට යෝග්‍ය වන පරිදි සංගීතය උපයෝගී කොටගැනීමට නම් නර්තන ශිල්පියකුට සංගීත රිද්මයානුකූල බුද්ධිය නර්තනයක්‌ නිර්මාණයේදී අවශ්‍ය බවට සැකයක්‌ නොමැත.
මිනිස්‌ මොළයේ වම් මස්‌තිෂ්කයට සම්බන්ධ තාර්කික බුද්ධිය දකුණු මස්‌තිෂ්කයට සම්බන්ධ වන කලා විෂයන් අතුරෙන් නර්තනය හා සම්බන්ධ වීම ඉතා වැදගත් වේ. නර්තනය හා සබැදි තාල සහ කවි ආදිය ප්‍රස්‌ථාර කරණයේදී හට කී තාර්කික බුද්ධිය නර්තනයට බලපායි. සෘජුවම තාර්කිකත්වයම සම්බන්ධ නොවූවද ඒ හා සම්බන්ධ ගණිතමය සංකල්ප නර්තනයේදී උපයෝගී කොටගැනේ. කෙසේ වුවද ප්‍රස්‌ථාරයක්‌ ලිතව තබාගැනීමෙහිදී තාර්කික බුද්ධිය උපයෝගී කොටගෙන යුතුවේ. මෙහිදී ශ්‍රී ලාංකේය නර්තන සම්ප්‍රදායේ තිත් ක්‍රමය නිදසුන් වශයෙන් දැක්‌විය හැකිය. සුළු මැදුම් සහ මග යන ප්‍රධාන තිත් ක්‍රම තුන තනි තනිව හෝ කිහිපයක්‌ එකතු කිරීමෙන් රිද්මය සහ තාලය හොඳින් සමබරව පවත්වාගැනීම සාමාන්‍ය ක්‍රමය වෙයි. මෙහිදී තාර්කික හෙවත් ගණිතමය බුද්ධිය පිළිබඳ අවබෝධයක්‌ තිබිය යුතුය. එයට හේතුව වන්නේ ගායනය වන අයුරින්ම ප්‍රස්‌ථාරකරණයට පරිවර්ථනය කිරීමේදී බැඳි අක්‌ෂර සහ ඇදෙන අක්‌ෂර පිළිබඳ මෙන්ම එවා යෙදිය යුතු අයුරු තාර්කික බුද්ධිය සහ ගණිතමය බුද්ධිය අනුව සිදුකළ යුතුය. එපමණක්‌ නොව වේදිකා භාවිතයේදී උපයෝගී කොට ගන්නා වෘත්තාකාර සහ ඉලිප්සාකාර ආදී හැඩද නර්තනයේදී අත් පා සහ සිරුර තබාගන්නා හැඩද ගණිතමය ජ්‍යාමිතික රූප හැඩතලවලට සමානකමක්‌ දක්‌වයි. උදාහරණ ලෙස දැක්‌වුවහොත් බැලේ නර්තනවලදී විශාල රංග පිරිසක්‌ දායකවීමෙන් විවිධ රටා එනම් ගණිතමය රූප සහ හැඩතල සාදයි. ඒ සියලු දෙනාගේ චරිත තුළින් භාව ප්‍රකාශනය සිදු කෙරේ. ඒ අනුව නර්තනයට තාර්කික බුද්ධිය සහ ගණිතමය සංකල්පද අඩු වැඩි වශයෙන් යොදාගැනෙන බවපෙනේ .
තවදුරටත් බැලීමේදී නර්තනය තුළ දෘශ්‍ය අවකාශමය බුද්ධියද ඉතා වැදගත් වේ. මෙයට හේතුව වන්නේ මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදය නර්තනය තුළදී ප්‍රේක්‌ෂකයාගේ අවධානය දිනාගැනීමෙහිලා ඉවහල් වන හෙයින්ය. කෙසේ වූවද අවකාශ උපයෝගී කරගනිමින් සාත්වික අභිනය ඇසුරෙන් ඉදිරිපත් කෙරෙන රසභාව භාව ප්‍රකාශන සහ හස්‌ත මුද්‍රdත් ආහාර්ය අභිනයත් මෙහිලා ඉතා වැදගත්ය. කථකලි නර්තන සම්ප්‍රදාය නිදසුන් ලෙස දැක්‌වුවහොත් එහි අභිනය විශේෂ තිස්‌ හතරක්‌ද හස්‌ත මුද්‍රdවන්ගේ වර්ණමාලා පන්සියයක්‌ද වේ. එහි ඇති භාව ප්‍රකාශන ඇඳුම් සහ වේශ නිරූපණයදඊටම ආවේණික වූ ඒවාය. එමෙන්ම සාම්ප්‍රදායික කථකලි වේදිකාව සැකසෙන්නේ පොළවට සමාන්තරව අඩි දොළසක්‌ පමණ දිගකින්ය. එය ඉදිරියෙන් ඇතිවිශාල පොල්තෙල් පහනින් ආලෝකය ලැබෙයි. ප්‍රේක්‌ෂකාගාරය ඇති පෙදෙස අඳුරුය. ඒ අනුව කථකලි නර්තන හිල්පීයා තම නර්තන ඉදිරිපත් කල යුත්තේ තමාගේ අවට අවකාශ පිළිබඳ මනා අවබෝධයකින් යුතුවය. එසේ නොවුණහොත් ඔහුට නිසි පරිදි රංගනය ඉදිරිපත් කළ නොහැකිය. එමෙන්ම මෙහිදී දෘශ්‍යමය වශයෙන් විද්‍යාමාන වන ආභාර්ය අභිනය ගතහොත් ඇඳුම් පැළඳුම් වැනි වේශ නිරූපණයට සම්බන්ධ දේ පිළිබඳ අවබෝධයද මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදයෙහිලා ගැනේ. මක්‌ නිසාද යත් නර්තනය දෘශ්‍ය මාධ්‍යයක්‌ න නිසාය. නිදසුන් ලෙස භරත නාට්‍ය සඳහා යොදාගන්නා ඇඳුම් කට්‌ටල සහ ශ්‍රී ලාංකේය උඩරට පහතරට සහ සබරගමු යන නර්තන සම්ප්‍රදායන්වල නර්තනයන්ට ආවේණික ඇඳුම් පැළඳුම් කට්‌ටල ආදිය දැක්‌විය හැකිය. විශේෂයෙන්ම උඩරට වෙස්‌ ඇඳුම් කට්‌ටලය දෘශ්‍යමය වශයෙන් ඉතා ආකර්ෂණීය වෙයි. එමෙන්ම විවිධ නර්තන සම්ප්‍රදායන්වලදී යොදාගැනෙන ඇඳුම්වල වර්ණයන්ද නිතැනින්ම ඇස ආකර්ෂණය කරන පැහැයක්‌ වෙයි. නිදසුන් ලෙස කොළ රතු, සුදු, රිදී, රන්, කහ ආදී ක්‍ෂණිකව ග්‍රහණය වන පැහැයන් යොදාගැනීමෙන් ප්‍රෙක්‌ෂකයාගේ ඇස පිනවීම අරමුණ කර ගැනේ.මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදය යොදා ගැනෙන තවත් අංශයක්‌ වන්නේ ආලෝකකරණයයි. ප්‍රේක්‌ෂකාගාරයේ සිටින ප්‍රේක්‌ෂයාට නර්තනය සියලු පැතිවලින්ම හොඳින් දැකබලා ගත හැකි වන අයුරින් ආලෝකකරණය හැසිරවීම කළ යුතුය. නර්තනයේ එක්‌ එක්‌ සුවිශේෂී අවස්‌ථාවන් ඉස්‌මතු වන පරිදි මෙන්ම රංගනයේ යෙදෙන පිරිසේ චලිතයේ වපසරිය අනුව ආලෝකකරණය භාවිතයට ගත යුතුය.ඒ අනුව අතීතයේ කථකලි වේදිකාව ඉදිරියේ පොල්තෙල් පහන දැල්වූයේ තත්කාලයේ ආලෝකය වේදිකාව මතට ගැනීමට තිබූ උචිතම ක්‍රමය එයවූ නිසා විය යුතුය. එසේ වූවද වර්තමානය වනවිට තාක්‌ෂණයේ දියුණුවත් සමගම විවිධ වර්ණයන්ගෙන් යුත් අලෝකකරණය ක්‍රමවේද පවතින හෙයින් ඒ ඒ නර්තනයට ගැලපෙන පරිදි ආලෝකකරණයද යොදාගත යුතුය. ඒ අනුව මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදය හරහා ප්‍රෙක්‌ෂකයාත් නර්තකයාත් මෙන්ම නර්තනයත් අතර මනා සහසබඳතාවක්‌ ගොඩනගා ගැනීමට හැකියාව ලැබෙන හෙයින් නර්තන ශිල්පියකු සතුව මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදයද තිබිය යුතුය.
ඉහත අවස්‌ථාවක දැක්‌වූ පරිදි නර්තනය වනාහි සාමූහික කලා මාධ්‍යයකි. ඒ නර්තනයේදී නර්තකයා, ගායකයා, වාදකයා සහ ප්‍රේක්‌ෂකයා යන චතුර්විධ අංශ සහභාගි වන හෙයිනි. එබැවින් අන්තර පුද්ගල බුද්ධිය එකිනෙකා අතර රදා පවත්වාගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වෙයි. උඩරට නර්තන සම්ප්‍රදායේ එන මුසලඩ් වන්නමෙහි මුල් කොටසේදී භාවාගේ සුන්සුන් ගමන් විලාසයත් ඉන් අනතුරුව භාවාගේ වේගවත්ව පනිමින් යන ගමන් විලාසයත් දැක්‌වීමේදී නර්තනය ගායනය සහ වාදනය යන ත්‍රිත්වයේ මනා සුසංයෝගය අතිශය වැදගත් වේ. එසේ නොවුණහොත් එය අර්ථයක්‌ රහිත නිර්මාණයක්‌ වෙයි. එමෙන්ම දකුණු ඉන්දියානු නර්තන ශෛලියක්‌වූ කථකලි නර්තනයද තවත් නිදසුනකි. මෙම නර්තනයේදී ගීතයේ පද නිතර නිතර ගැයෙන්නේ නර්තකයා වචනයෙන් වචනයට අභිනයෙන් අරුත් සපයන නිසාය. මෙහිදීද අන්තර් පුද්ගල බුද්ධියක්‌ තිබිය යුතු වීම නර්තනයේ අදහස් ප්‍රකාශයට බොහෝ වැදගත්ය. තවද කථක්‌ නර්තනයේදී ද ගායනාව සිදු කරන්නේ නටන පද අත්හල අනුවය. එහෙයින් නර්තකයා හෝ ගායකයා හෝ වාදකයා තමාට රිසි ලෙස නර්තනයේදී යෙදීම හෝ ගායනය කිරීම හෝ වාදනය කිරීම හෝ කළහොත් එමගින් ප්‍රේක්‌ෂකයාගෙන් අයහපත් ප්‍රතිචාර ලැබෙන අතර නර්තන කෘත්‍ය මුළුමනින්ම පාහේ විනාශ වී යනු ඇත. එපමණක්‌ නොව මෙම තුන්විධ පිරිස ඉතා උසස්‌ ලෙස තම නර්තන නිර්මාණය ඉදිරිපත් කළද ප්‍රේක්‌ෂකයා සහ සමස්‌ත නර්තනයේ යෙදෙන පිරිස අතරද හොඳ අන්තර් පුද්ගල සබඳතාවක්‌ තිබිය යුතුය. ප්‍රේක්‌ෂකයා සහ නර්තන ශිල්පීන් සහ නර්තනය අතර පුද්ගල සබ¹තාව හොඳින් පවත්වාගෙන යැමට නර්තකයා ගායකයා සහ වාදකයා අතර අන්තර් පුද්ගල සබඳතාවද හොඳින් පවත්වාගත යුතුය. ඒ අනුව යම් නර්තනයක්‌ සාර්ථක කරගැනීමට නම් අන්තර් පුද්ගල බුද්ධිය තිබිය යුතු බව පැහැදිලිය.
හෝවාර්ඩ් සඳහන් කළ බුද්ධි ප්‍රභේද අතුරින් සොබාදහම් බුද්ධිය නර්තන විෂයෙහිලා බෙහෙවින් ඉවහල් වේ. එයටහේතුව වන්නේ බොහෝවිට සාමාන්‍ය ස්‌වාභාවික පරිසරයෙන් ග්‍රහණය කර ගන්නා සාධකයන් ඇසුරෙන් නර්තන නිර්මාණයන් බිහි වීමයි. එනම් නර්තන නිර්මාණකරුවකු තම නර්තන නිර්මාණය සඳහා තෝරාගන්නේ ස්‌වාභාවික පරිසරයේ විද්‍යාමාන වන ජීවී හෝ අජිවී වස්‌තුන්ය. ඒ අනුව නර්තන ශිල්පියා සහ නර්තන නිර්මාපකයා පරිසරය පිළිබඳ සංවේදී විය යුතුය. ලොව පවත්නා සියලුම නර්තන සම්ප්‍රදායකම පාහේ යම් සත්වයෙකු වස්‌තුවක්‌. ස්‌ථානයක්‌ හෝ සිද්ධියක්‌ ගෙන එය නර්තන හරහා ප්‍රතිනිර්මාණය වන බවට සැකයක්‌ නොමැත. නිදසුන් ලෙස දැක්‌වුවහොත් ශ්‍රී ලාංකේය නර්තන සම්ප්‍රදායන්වල ඇති වන්නම් සියල්ලම පාහේ යම් සතකු හෝ පුද්ගල ලක්‌ෂණ පිළිබිඹු කෙරෙන වර්ණනාවන්ය. උදාහරණ වශයෙන් "ගජබා වන්නම" හස්‌තියා පිළිබඳවත් තුරගා වන්නම අශ්වයා පිළිබඳවත් "මයුරා වන්නම" මොණරා පිළිබඳවත් "අසදෘශ වන්නම" බුදුන් වහන්සේ පිළිබඳවත් ආදී ලෙසින් සොබාදහමින් නර්තනයට අදාළ කොටගත් තේමාවන්ය. තවද රුසියාවෙහි ඇනා පැවලෝගේ හංස විල බැලේ නර්තනය නිර්මාණය කළේද දිගු කලක්‌ තුළ හංසයන් පිළිබඳ අධ්‍යයනයකින් පසුව නිසා එහි සාර්ථකත්වය අදටත් පවතී.
හෝබාර්ඩ්ගේ අවසන් බුද්ධි ප්‍රභේදය වන ආත්මාවබෝධය පිළිබඳ බුද්ධිය සාමාන්‍ය ජීවිතයක්‌ ගත කිරීමේදී මෙන්ම නර්තනයෙහිලාද වැදගත් වෙයි. ඒ අනුව යමෙකු විසින් ප්‍රගුණ කරන ලද නර්තන ශෛලීන්වල පුහුණුවීම් සහ අභ්‍යාස ආදිය පිළිබඳ මනා වැටහීමක්‌ නර්තන ශිල්පියා තුළ නොතිබුණහොත් ඉදිරිපත් කරන නර්තනය සාර්ථක නොවේ. ස්‌වශක්‌තියට අනුව තමාට ඉදිරිපත් කළ හැකි නර්තනාංග පිළිබඳ නර්තකයා අවබෝධයෙන් සිටිය යුතු විශේෂයෙන්ම නර්තනයට ආධුනිකයකු නම්. තමා ප්‍රගුණ කිරීමට බලාපොරොත්තු වන නර්තන ශෛලියේ නර්තනාංශ සහ අභ්‍යාස පිළිබඳව මූලික අවබෝධයක්‌ තිබිය යුතුය. නිදසුන් වශයෙන් කථකලි නර්තන ශෛලියේදී කථකලි නර්තන ආධුනික ශිල්පීන් අවුරුදු දොළොසක්‌ නොනවත්වා කථකලි අභ්‍යාසවල පුහුණුවීම් කළ යුතුය. මෙම නර්තන සම්ප්‍රදායේදී ශරීරයේ සුඛනම්‍ය බව අතිශය දැවැන්ත ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගන්නා බැවින් සියලු ශාරීරික අභ්‍යාස දැඩි ඉවසීමකින් සහ කැප වීමකින් කළ යුතුය. ඒ අනුව යමකු කඨලී නර්තනය හැදෑරීමට කැමැති වූවද ඔහු උපතින්ම යම් යම් ශාරීරික අස්‌ථි රෝගාබාධවලින් පෙළෙනවා නම් සහ කකලි නර්තනයට අවශ්‍ය වන පරිදි ශරීරික සුඛනම්‍ය ලෙස හැසිරවිය නොහැකි නම් වෙනත් සුදුසු නර්තන ශෛලියක්‌ හැදෑරීමට තෝරාගත යුතු බව තේරුම් ගැනීම මෙම බුද්ධි ප්‍රභේදය අනුව තීරණය කිරීමකි. එමෙන්ම යම් නර්තන ශෛලියක්‌ ප්‍රගුණ කළ අයෙකු වූවත් තමාට ප්‍රේක්‌ෂයාගේ සිත හොඳින් ආකර්ෂණය කරගැනීමට ඉදිරිපත් කළ හැකි තමාගේ නිපුණත්වය පෙන්වන නර්තනාංග පිළිබඳ අවබෝධයක්‌ නර්තන ශිල්පියා සතු විය යුතුය.
මෙම සියලු කරුණු පිළිබඳ අවධානය යොමු කරන කල්හි නර්තනය යනු හුදු කලාවක්‌ නොවන ව පැහැදිලිය. එය කලාවෙහිත් බුද්ධියෙහිත් සුසංයෝගයක්‌ව පවතින විෂය ක්‍ෂේත්‍රයක්‌ බව දැක්‌විය හැකිය.
1 comments:
වැදගත් ලිපියක්
Post a Comment